Practice what you preach

Voel jij je ook regelmatig tekort schieten in je werk met naasten van mensen met een GGZ-diagnose? Je laat ze hun verhaal vertellen, je denkt met ze mee, maar het helpt niet echt. Anneloes liep daar ook tegenaan en kwam daarmee bij mij.

Ik ben in gesprek met Anneloes. Ze werkt als praktijkondersteuner bij een huisarts. Anneloes heeft contact met mij gezocht omdat ze vastloopt in haar werk.

Anneloes vertelt: “Ik heb niet precies hetzelfde meegemaakt als deze patiënte – laat ik haar Maaike noemen – maar ik herken er wel veel van. Maaike heeft een vader met een bipolaire stoornis, mijn moeder had een dysthyme stoornis. Haar moeder kon daar niet goed mee omgaan, daardoor voelde Maaike zich verantwoordelijk voor haar beide ouders. Mijn vader vluchtte in zijn werk en heeft ons verlaten. Ik heb al jong de verantwoordelijkheid op me genomen. Ik weet dat je hard moet werken om in zo’n situatie je eigen leven op te bouwen en dat is me gelukt. Maar Maaike blijft zeggen dat dit in haar situatie niet kan. Het lijkt of ze het niet wil. Op alles wat ik zeg of adviseer komt een ‘ja-maar’.”

Anneloes klinkt zowel wanhopig als boos als ze aan het vertellen is. Juist vanwege haar eigen ervaringen is ze POH-GGZ geworden (praktijkondersteuner huisarts). Ze wil mensen helpen die te kampen hebben met psychische klachten. Sinds Corona verwijst de huisarts steeds meer mensen naar haar door. Veel mensen die vastlopen in hun privésituatie als gevolg van een gezinslid met een psychiatrische diagnose. De wachtlijsten binnen de GGZ worden steeds langer en daardoor komt er meer neer op de schouders van naaste gezinsleden. Anneloes biedt die naasten een luisterend oor. Ze denkt met hen mee hoe vol te houden totdat het betreffende gezinslid start met therapie.

Het lijkt alsof ze me niet vertrouwt

“Anneloes, op wie of wat ben je boos?” vraag ik. “Op Maaike,” zegt ze “ze wil gewoon niet naar me luisteren. Ik heb haar verteld dat ik het zelf ook ken, maar het lijkt wel of ze me niet vertrouwt. De volgende afspraak heeft ze afgezegd.”
Al doorpratend vertelt Anneloes dat dit bij meer patiënten van haar gebeurt. Na een paar gesprekken komen ze niet meer. Dat doet iets met haar. Haar hele leven probeert ze al te helpen, maar haar helpen lukt maar niet. Vroeger luisterde haar moeder al niet naar haar en nu doen haar patiënten hetzelfde. Ze heeft haar patiëntsituaties natuurlijk besproken met de huisarts en met collega’s. Maar zij bevestigen dat ze het goed doet. Precies zoals ze het heeft geleerd: luisteren en tips en adviezen geven.

Een paar jaar geleden heeft Anneloes een workshop bij mij gevolgd die ik gaf voor professionals. Het thema ‘Anders kijken naar angst’ raakte haar. Professioneel, maar ook op persoonlijk vlak. Mijn boek ‘Als helpen niet helpt’ gebruikt ze om haar werk op een andere manier te benaderen. Toch loopt ze vast en daarom heeft ze contact gezocht.

Waar geef je aandacht aan?

“Het is zo herkenbaar wat je schrijft in je boek,” zegt Anneloes “Maaike – waar ik je net over vertelde – zegt alle ‘ja-maars’ die jij beschrijft. En het lukt me maar niet om haar te overtuigen dat ze het anders moet doen.”

Zonder dat Anneloes het doorheeft beschrijft ze precies de kern waar het om gaat in de begeleiding van naasten van mensen met psychische klachten of een GGZ-diagnose. Naasten zijn continu aan het helpen, aan het redden. Ze proberen hun partner of kind uit hun angst of dwang of depressie te halen. Te vertellen dat het leven toch ook mooi is of te overtuigen waarom die angst niet terecht is. Niet af en toe, maar heel vaak en heel veel. Bijna altijd zonder het resultaat dat ze graag willen zien bij de persoon waar ze veel van houden, want degene met de diagnose heeft alle ‘ja-maars’ waarom dat niet kan of niet lukt. Alles wat je aandacht geeft groeit. Naasten geven precies aandacht aan datgene wat ze eigenlijk niet meer willen zien.

Maaike wil haar ouders overtuigen en Anneloes wil Maaike overtuigen. Maaike heeft een probleem, maar in de begeleidingsgesprekken gaat alle aandacht naar het gezinslid met de diagnose. Hoe de naaste met die persoon kan omgaan. Daarbij overtuigen om het anders te gaan doen. Het patroon waar de naaste thuis in vastzit, wordt in deze vorm van begeleiding bevestigt. ‘Ja-maar’ is het gevolg.

De diagnose speelt een geniepig spel

Het spel dat de diagnose speelt met de naaste is geniepig. Ouder- en partnerbegeleiding is erop gericht hoe om te gaan met de persoon met de psychische klachten of GGZ-diagnose. Ik heb ontdekt dat het veel belangrijker is dat de naaste leert om met zichzelf om te gaan naast die ander. Weer zichzelf te worden, weer ‘normaal’ durven doen. De angst die maakt dat ze dit niet durven, zorgt ervoor dat ze het gedrag van de ander faciliteren. Waardoor de situatie alleen maar moeilijker wordt. Een patroon dat steeds dieper verankert raakt. Hoe krijg je daar iemand uit?

Practice what you preach

Als je als professional de naasten wil leren het patroon te doorbreken, wordt er iets anders van jou gevraagd. De aandacht verleggen naar het probleem van de naaste. Dat voorbeeld kun jezelf geven. Niet zeggen hoe de ander het moet doen, maar het zelf laten zien in je begeleiding. Practice what you preach!

“Je kunt me dat zeker niet even uitleggen?” vraagt Anneloes. “Nee,” zeg ik “het is niet moeilijk maar het vraagt een andere vorm van kijken en benaderen. En dat kun je leren in de training of opleiding die ik geef.” Ik ga haar niet overtuigen die te volgen. Anneloes mag zelf kiezen of ze het aandurft een oude vertrouwde manier los te gaan laten. Dat vraagt niet alleen professioneel iets van haar, maar ook persoonlijk. Alleen zij kan aangeven of ze daaraan toe is. Nieuwsgierig is ze zeker.

———————————————————————————————-

Ben jij ook nieuwsgierig geworden?
Deze zomer organiseer ik twee keer een gratis informatiebijeenkomst over hoe je anders kunt kijken naar de problematiek van naasten.
Als jij daarin gelooft, kan de naaste er ook in geloven. Hoe heftig de thuissituatie ook is.
Ik neem je mee in het proces van naasten dat concreet wordt in de Boonstra methode. En ik vertel ik je alles over de training en opleiding.
Hier kun je inschrijven voor maandag 27 juni van 14.00 tot 16.00 uur .
Hier kun je inschrijven voor maandag 31 augustus van 19.00 tot 21.00 uur.
Beide in Alphen aan den Rijn.

Meer info over de bijeenkomst vind je hier.

De visie van ‘Als helpen niet helpt’  leert je anders kijken naar de thematiek van de naasten. Deze visie wordt concreet gemaakt in de Boonstra-methode. In de tweedaagse training voor professionals ga je de visie begrijpen en doorloop je de methode.
In de zesdaagse opleiding leer je de training toe te passen en te integreren in jouw manier van werken.
Deze visie en methode zijn ontstaan en ontwikkeld vanuit mijn eigen persoonlijke ervaring als partner en ouder en vanuit mijn jarenlange ervaring in het begeleiden van naasten. De methode en het proces worden onderbouwd vanuit psychologische modellen en theorieën.