De valkuil van lotgenoten

Deelgenoten, geen lotgenoten. Waarom? Ik leg het je uit. 

Er is steeds meer aandacht voor lotgenotencontact. In allerlei soorten en varianten en voor allerlei vormen van ‘lot’. Ook voor naasten van iemand met psychische problemen. Patiëntenverenigingen en GGZ-instellingen organiseren meer lotgenotengroepen of gespreksavonden voor naasten. Superbelangrijk en enorm waardevol.
De herkenning ervaren en de erkenning voelen.
Veel naasten ervaren in dit contact dat ze – soms voor het eerst – werkelijk gezien worden in hun situatie en hun problemen.

Lotgenoten

Een lotgenotengroep wordt begeleid door een ervaringsdeskundige die een stap verder is. Dat geeft hoop. Dat is precies wat naasten zoeken: iemand die ook in de situatie zit maar wel de tools heeft gevonden om het beter vol te houden. Dat voorbeeld en die hoop is zo nodig om te kunnen overleven in de eigen situatie.
Want laten we eerlijk zijn… naasten zitten in een ingewikkelde situatie. Het gedrag van een gezinslid met psychische problematiek beïnvloedt de relatie en het gezin. Naasten doen alles om de ander te helpen, te laten zien dat hun gedrag niet ‘normaal’ is, maar ze raken zichzelf steeds meer kwijt. Daarbij is hulp en therapie in ons land niet makkelijk te krijgen. Kijk maar naar de wachtlijsten in de GGZ. Het feit dat veel mensen met psychische problematiek geen therapie willen of daar veel te lang mee wachten, maakt het nog ingewikkelder.

De valkuil

Naasten voelen zich bang, machteloos en gefrustreerd. Ze vinden elkaar in lotgenotencontact. Daar mogen ze hun verhaal vertellen en wordt er geluisterd. Er wordt meegedacht in oplossingen. Wat kun je doen om het vol te houden? Hoe kun je voor jezelf zorgen? Waar vind je een goede therapeut voor je gezinslid? Alle tips en adviezen zijn welkom.

Dit contact heeft een grens, maar vooral ook een valkuil. Veel naasten vinden de verhalen van anderen zwaar. Na de eerste herkenning en erkenning kan het gevoel van machteloosheid nog groter worden. Wat kun je nog zeggen om de ander te helpen?

Het delen van je situatie en meedenken met elkaar heeft als doel om het vol te houden. Lotgenoten houden elkaar in dit vicieuze cirkeltje, want de situatie thuis verandert pas als de ander thuis ‘beter’ wordt of in therapie gaat. Naasten voelen zich daarin afhankelijk van hun gezinslid.
Er wordt actief met elkaar meegedacht in hoe om te gaan met situaties. Dit denken is echter vooral gericht op de ander. Hoe kan hij veranderen, hoe kan hij ‘beter’ worden, hoe kun je zorgen dat hij in therapie gaat, enz.  Want als het met de ander beter gaat, gaat het met de naaste beter.

De betekenis van LOT

Ik neem je mee in een stukje systemisch werk/coachen. Dit is iets anders dan systeemtherapie, waarbij vooral naar het huidige gezin wordt gekeken. Bij systemisch werk kijk je naar de mens als onderdeel van het familiesysteem waar hij uitkomt. Als mens nemen we aan van eerdere generaties achter ons en geven we door aan de jongere generatie voor ons.
Dat betekent dat ieder mens zijn eigen ‘lot’ heeft. Het is de last die jij in je leven te dragen hebt. Het deel waar alleen jij verantwoordelijk voor bent, ook al heb je er niet om gevraagd. Het is jouw lot. Niemand kan het voor jou dragen. Jij kunt het lot van een ander niet kan dragen. Ook niet het lot van je partner, kind of ouder. Het zijn de lessen die jij in jouw leven te doen hebt.

Je lot gaat dus veel verder dan je situatie thuis – je depressieve partner of je kind met een eetstoornis. Je kunt je situatie en je ervaringen met anderen delen. Daarin heb je een gemeenschappelijke deler. Je lot kun je niet delen. Dat is persoonlijk. Dat is van jou!
Daarom gebruik ik ‘deelgenoten’ in plaats van lotgenoten.

Deelgenoten

Als deelgenoten deel je met elkaar wat je meemaakt. Dat wordt herkend en erkend door de anderen.
Hier gebeurt iets bijzonders.
Als duidelijk is wat je deelt, wordt ook duidelijk wat jouw lot is. Je gaat veel beter zien wat jouw persoonlijke deel is, jouw thema. Daar heb je invloed.
Jouw lot – of thema – verandert niet als de therapie van je gezinslid effect gaat hebben. Want als je eerlijk bent, weet je dat dit niet over hem gaat, maar over jezelf. Je loopt niet alleen bij je gezinslid aan tegen jouw thema, maar ook bij anderen en in andere situaties.

In deelgenotencontact deel je je verhaal en ga je steeds meer inzien wat jouw lot, jouw thema en jouw verantwoordelijkheid is.
Als deelgenoten ga je stappen zetten in hoe jij omgaat met jouw lot. Je gaat verantwoordelijkheid nemen voor je eigen gevoel en gedrag. Dan ga je de lessen aan die het leven voor jou bedoeld heeft. Dat zijn andere lessen dan die van een deelgenoot.
Waar je in dat leren de herkenning ziet met een ander, kun je weer delen.

Als deelgenoten word je elkaars getuigen. Daardoor blijf je niet met elkaar in hetzelfde kringetje, maar word je getuige van elkaars proces. Dat stimuleert, spiegelt en daagt uit.

Deelgenotencontact wordt begeleid door iemand die het zelf heeft meegemaakt en zijn eigen thema’s heeft doorleeft. In de begeleiding vraagt het om de deelnemers door middel van vragen en spiegelen boven hun situatie uit te tillen. Om ze te laten zien wat hun deel is en het deel van de ander. Om ze de weg te laten zien hoe ze verantwoordelijkheid kunnen nemen voor hun eigen gevoel en gedrag.

Je kunt alleen jezelf veranderen

Al meer dan tien naar werk ik op deze manier met naasten. Zowel in groepen als individueel. Niet omdat ik dit bedacht heb, maar omdat ik het zelf doorleeft heb.
Ik dacht altijd dat het met mijn partner en kind beter moest gaan, voordat het met mij beter mocht gaan. Ik nam de verantwoordelijkheid voor hun gedrag en niet voor mijn eigen gedrag. Ik moest leren delen om te ontdekken wat mijn lot was. Van daaruit leerde ik naar mezelf te kijken. Een spiegel die behoorlijk confronterend was. Toch ervaarde ik direct dat ik op deze manier wel invloed had.
Tot mijn verwondering gebeurde er nu wel wat er al die jaren daarvoor niet gebeurde: mijn partner en kind gingen werkelijk aan de slag met hun diagnose. Met positief effect.

Als je de verantwoordelijkheid voor je eigen gevoel en gedrag wil, kan, mag en durft te nemen….. dan gebeuren er dingen die je niet meer durft te hopen.

========================================

In de online groepsomgeving Als helpen niet helpt – SAMEN staan delen en leren voor naasten centraal.

Begeleid jij lotgenotengroepen en zou je dit op een andere manier willen doen? Dan is de studiedag misschien iets voor jou. Daarin neem ik je mee hoe de onderliggende dynamiek werkt bij gezinnen en relaties waarin psychische problematiek aanwezig is. 
Je lotgenotenbijeenkomsten hebben direct een ander effect bij de deelnemers.