De kikker in de pan

Hoe meedwangen langzaam ontstaat

Het verhaal gaat dat als je een kikker in een pan met kokend water zet, hij er direct uitspringt. Maar als je hem in koud water zet en het langzaam aan de kook brengt, blijft hij zitten — tot hij het niet meer redt.
Dat verhaal klopt biologisch niet, maar als metafoor is het treffend. Zeker als je leeft met iemand met angst- of dwangklachten. Dan lijk jij op de kikker in het koude water dat steeds warmer wordt.

Het begint onschuldig – koud water

Ik gebruikte deze metafoor bij Sonja en René. Hun volwassen dochter Irene heeft sinds twee jaar een dwangstoornis (OCD – obsessive compulsive disorder). De dwang werd zo heftig dat ze niet meer zelfstandig kon wonen en terugging naar haar ouders.

Het begon met paniekaanvallen. Waar Irene eerst één nachtje bij haar ouders bleef, werden dat er steeds meer. Tot ze niet meer terug durfde naar haar eigen appartement, dat volgens haar ‘besmet’ was.
René haalde elke week wat spullen op en Sonja ging af en toe schoonmaken. In het begin vonden ze dat begrijpelijk. Ze waren al blij als Irene een dag zonder paniekaanval had.

Langzaam wordt het warmer

Na een tijdje probeerden ze Irene te stimuleren om weer naar haar appartement te gaan. Maar hoe meer ze dat deden, hoe bozer Irene werd.
Voor elk argument dat ze gaven, had Irene er één terug.
“Als ik daarheen ga, moet alles worden schoongemaakt.”
“Als ik blijf, blijft het daar tenminste schoon.”
Voor Irene was dit de enige logische werkelijkheid. Voor haar ouders voelde het machteloos en verwarrend.

Misschien lees je dit en denk je: hoe kan iemand hierin meegaan?
Als je het herkent, weet je precies hoe het werkt. Je doet wat je doet uit liefde en hoop dat het helpt.

Het kookpunt

Irene weigerde hulp. Ze had alleen rust nodig, dacht ze. Maar die rust kostte haar ouders steeds meer. Sonja ging zachter praten, liep op haar tenen. René vond dat oneerlijk: hij wilde gewoon door zijn huis kunnen lopen.
Langzaam ontstonden er ruzies tussen hen. Ondertussen werden de regels in huis steeds strenger. Boodschappen moesten worden schoongemaakt, zijzelf ook, en Irene wilde weten waar haar ouders geweest waren. Uiteindelijk mochten ze niet meer dichtbij haar komen.

Sonja belde me een half jaar geleden. Ze was uitgeput, machteloos, haar huwelijk stond onder druk en haar andere kinderen kwamen niet meer langs. Ze wist dat ze haar dochter niet beter kon maken, maar ze wist ook niet meer hoe ze uit deze situatie moest komen.
Ze had Als helpen niet helpt gelezen en begreep: er moest iets veranderen. En die iemand, dat wilde zij zijn. Ze startte een traject bij mij. Halverwege kwam René erbij.

De kikker springt eruit

In één van onze eerste sessies zei Sonja:

“Ik ben die kikker. En ik kan er nu niet meer uitspringen.”

Maar inmiddels is ze eruit.
Tijdens het traject leerden Sonja en René stap voor stap om niet langer mee te gaan in de dwang. En precies toen zij begonnen te veranderen, besloot Irene intensieve therapie te starten — iets wat ik vaker zie gebeuren.

Langzaam komt er weer lucht in huis. Ze doen weer gewone dingen, al is dat wennen.
De metafoor van de kikker helpt hen om mild te blijven naar zichzelf.
Want dit is wat dwang doet: het sleurt iedereen mee. Irene is ziek, en haar ouders gingen – uit liefde – met haar mee het warme water in.

De uitweg

Was er maar een bijsluiter bij de eerste dwanggedachte: “Let op, ga er niet in mee.”
Helaas is dat niet zo. De kikker merkt niet dat het water te heet wordt — tot het te laat lijkt.

Misschien herken jij jezelf in dit verhaal. Misschien voel jij ook dat het water te heet is geworden.
Dan is het tijd om eruit te stappen. En dat hoef je niet alleen te doen.

Ik begeleid je graag met de Boonstra-methode – de aanpak die al meer dan duizend naasten heeft geholpen om uit het hete water te komen en weer stevig in eigen kracht te staan.

Kijk op: https://sterkineigenkracht.nl/als-helpen-niet-helpt-samen